Positief nieuws: de meeste mensen deugen

“De meeste mensen deugen”. Zo luidt de titel van het boek dat ik pas uitgelezen heb. Misschien kent u het ook. Of u hebt het al zien liggen in de boekhandel of er een bespreking of publiciteit over gelezen. Want het wordt enorm verkocht en het heeft de Nederlandse publieksprijs van 2020 gekregen. Het is een kanjer van een boek, maar het leest heel vlot. De schrijver, de Nederlandse historicus en journalist Rutger Bregman, wil in dit boek de min of meer algemeen aanvaarde stelling ontkrachten dat de mens van nature egoïstisch is. Daarvoor onderzoekt hij historische feiten en psychologische experimenten die zouden bewijzen dat de mens, zeker in moeilijke omstandigheden, enkel aan zichzelf zou denken en voor zichzelf zou zorgen. Het altruïsme en de beschaving van de mens zou volgens de algemene opvatting maar een oppervlakkig laagje vernis zijn, dat al heel vlug wegvalt. “Homo homini lupus” zeiden de Romeinen al: de mens is een wolf voor de andere mens, zeker als het erom gaat te overleven.
Tegen die stelling reageert Bregman door historische gebeurtenissen en experimenten van wetenschappers nader te onderzoeken. Hij gaat de houding van soldaten tijdens oorlogen na, reacties van mensen bij rampen en nog veel meer. En hij komt tot de conclusie: de mens is doorgaans tot het goede geneigd. Hij heeft eerder de neiging om de ander te helpen dan de ander te vernietigen. Uitzonderingen bevestigen de regel. Meer nog: de mens is in de evolutie geraakt waar hij is omwille van ‘the survival of the friendliest’: de vooruitgang van de mensheid heeft te maken met de ontwikkeling van onze sociale ingesteldheid. De mens beseft – misschien onbewust – dat het beter is voor zichzelf en voor iedereen om vriendelijk, behulpzaam en zorgzaam te zijn, in plaats van alleen aan zichzelf te denken en voor zichzelf op te komen. Het boek is uitgekomen vóór de coronacrisis, maar de solidariteit die we hebben meegemaakt tijdens de eerste lockdown is volgens mij hiervan een illustratie.
Voor de toekomst van onze samenleving is het dus volgens Bregman hoognodig dat we het negatieve mensbeeld dat ons is aangepraat ombuigen. “Als we geloven dat de meeste mensen niet deugen, gaan we elkaar ook zo behandelen. Dan halen we het slechtste in elkaar boven”. Maar als we uitgaan van het goede in de mens en elkaar vertrouwen durven geven, dan kunnen we onze samenleving anders inrichten en is er toekomst mogelijk. En Bregman denkt dan heel concreet aan een andere mentaliteit in bijvoorbeeld de bedrijfswereld, het onderwijs en zelfs het gevangeniswezen.
Natuurlijk komt er ook kritiek op dit boek. Die laat ik over aan historici, psychologen, juristen, economen en noem maar op. Wat mij treft, is dat dit boek zo’n succes heeft. Zovele mensen lezen het. Zovelen willen weten of het écht waar is dat de meeste mensen deugen. En eigenlijk zouden ze dus graag hebben dàt het waar is dat de meeste mensen deugen. Dat is toch positief nieuws?

Pastor Benno.

P.S. 1. Ik heb het boek uit. Als u het wil lenen, laat het mij weten. Graag.
P.S. 2. Hebt u nog ander positief nieuws waarover ik mag schrijven? Laat het mij ook weten. Dank.